Göbeklitepe insanlık tarihi hakkında bilinen tüm gerçekleri değiştirdi. Göbeklitepe kazıları insanların günlük yaşam tarzlarından din ile ilgili normlarına kadar her şeyin yeni baştan düşünülmesini sağladı. Bu araştırma, günümüzün tarih ve dinler tarihi algısını ortaya koymaktadır. Pek çok insanın henüz yeni haberdar olduğu Göbeklitepe'deki kazılar ve arkeolojik çalışmalar 1995 yılından beri Urfa Göbeklitepe'de devam ediyor.
Göbeklitepe ne zaman yapıldı diye merak edenler için kesin bir şey ortaya konamasa da M.Ö.10.000'de olduğunu düşünülüyor.
Burası dünya tarihinin en eski ve en büyük ibadet merkezidir.
Göbeklitepe İngiltere'deki Stonehenge'den 7000, piramitlerden 7500 yıl daha eskidir. Ayrıca araştırmada Göbeklitepe buğdayı da bulunuyor ve bu bilgi bize gösteriyor ki, bu toplulukta insanlar yerleşik hayata başlıyor. İnşa tarihinden itibaren 1000 yıl sonra insanlar tarafından gömülen bu yer ve bu efsanevi tapınak yeniden gün ışığına çıkarıldı.
1. Göbeklitepe'nin Coğrafi Konumu
Göbeklitepe nerede diye çok merak ediliyor. Bu tarihi bölgenin konumu Şanlıurfa Örencik köyünün 20 kilometre kuzeydoğusunda yer alıyor. Göbeklitepe mevki 300 metre çapında ve 15 metre yüksekliğinde geniş görüş alanına sahip.
2. Tarihin En Büyük ve En Eski Tapınağı
Göbeklitepe hangi döneme ait derseniz Neolitik döneme aittir. Göbeklitepe dünyadaki ilk tapınak için çok önemli olduğundan ilk inancın merkezidir. Araştırmacılar bu yerde 20 tapınak tespit ediyor ve sadece 6 tapınak ortaya çıkıyor.
3. En Eski Eserden 7500 Yıl Daha Eski
Göbeklitepe, bilinen tüm yapılardan ve tapınaklardan çok daha eski ve yaşlıdır. Göbeklitepe'nin keşfine kadar bilinen en eski tapınak Malta'da bulunuyordu ve 5000 yaşındaydı. Ayrıca, Göbeklitepe İngiltere'deki Stonehenge'den 7000 ve Mısır'ın en eski Mısır Piramitleri'nden 7500 yıl daha önce yapılmıştır.
4. Kayalar Göbeklitepe'ye Nasıl Taşındı?
Göbeklitepe'nin kurulduğu dönemde insanlar küçük gruplar halinde yaşıyor, bitki topluyor ve hayvan avlıyordu. Kayalık bölgelerden, büyük sütunları ve ağır taşları nasıl taşıdıkları; 2 kilometre el arabası ve yük hayvanı olmadan bu bölgeye nasıl getirdikleri ve Göbeklitepe'ye bu tapınakları nasıl inşa ettikleri bugün bile gizemini koruyor.
5. Taş Üstündeki Kabartma Hayvan Figürleri
Göbeklitepe'deki taşların üzerinde bulunan hayvan figürleri o dönemdeki insanların sanatsal bilgisi ve yeteneğini de ortaya koyuyor.
Göbeklitepe'deki sütunların üzerinde hayvan kabartmaları var. Bu da dönem insanının tkileyici bir şekilde farklı bir sanatsal bakış açısını yansıtır. Taşlara oyulmuş akrep, tilki, boğa, yılan, yaban domuzu, aslan ve yaban ördeği figürleri bugün çok net görülebilmektedir. Bazı arkeologlara göre bu hayvan figürleri tapınağı ziyaret eden farklı kabilelerin sembolleri olarak tanımlanıyor.
6. Buğdayın Atası Göbeklitepe'de
Bölgede yapılan araştırmalar sonucunda önemli bir kültür bitkisi olan buğdayın atası, yüzlerce genetik varyasyona sahip, ilk olarak Göbeklitepe eteklerinde yetiştirildi. Bu da buğdayın tarihi hakkında bilinenleri değiştirdi.
7. T Kolonunda 3 Boyutlu Aslan Figürü
Arkeologlar, 3 ila 6 metre arasında değişen T şeklindeki sütunların stilize edilmiş insan figürleri olduğunu düşünüyor.
Sütuna yansıyan diğer figürlerden farklı olarak aşağıya doğru tasvir edilen 3 boyutlu aslan kabartması dikkat çekici bir kabartma oluyor. Bu ve diğer aslan figürleri, Neolitik dönemde Anadolu'da aslanların yaşama olasılığını güçlendirmektedir. İnsanları temsil eden T sütunun ağırlıkları 40 ila 60 ton arasında değişmektedir.
8. Göbeklitepe Nasıl Bulundu?
Mahmut Kılıç ismindeki bir vatandaş, tarlaları sürerken oyulmuş bir taş bulur ve 1983 yılında bu oyulmuş taşı müzeye götürür. Önce parça sıradan bir arkeolojik buluntu gibi sergilenmiştir. 1993 yılında, İstanbul Üniversitesi ve Chicago Üniversitesi, bölge için işbirliği yapıp bölgeyi incelese de çalışmalara başlanmamıştı.
9. Çalışmalar 1995'te Başlıyor
Şanlıurfa Müzesi başkanlığında ve Prof. Dr. Klaus Schmidt'in bilimsel danışmanlığında Göbeklitepe kazıları 1994-14995 yıllarında başladı. Klaus Schmidt, 2007 yılında kazı başkanı olarak atandı.
10. Tarihi Tapınakta Tarihi Hırsızlık
Göbeklitepe'de hırsızlık olduğunu biliyor muydunuz? Evet, 2010 yılında kazıdan iki gün sonra kazı alanından insan başı heykelinin üzerindeki 40 santimetre boyunda 25-30 kilogramlık taş ve hayvan figürleri çalındı.
11. Bira İçin Çiftçilik!
Göbeklitepe'deki bulgular, Taş Devri insanlarının bira içtiğini gösteriyor. Kazılarda, 160 litrelik en büyük kapasiteli kireç taşına oyulmuş altı bira fıçı araştırmacısı bulundu.
Klaus Schmidt, bulguların ışığında, insanların ekmek için değil, Urfa'da ilk kez bira için çiftçilik yapmaya başladığını düşünüyor.
12. Sıvı Kullanılarak Yapılan Törenler
Arkeologlar, tapınak kalıntılarının tabanının sıvı geçirmez hale getirildiğini söylüyor. Bu tasarım, bir sıvı (kan, su, alkol vb.) eşliğinde tören yaptıklarını göstereiyor olabilir.
13. Tarımla Değil Tapınakla Gelen Yerleşik Yaşam
Göbeklitepe bize yerleşik yaşamın tarih derslerimiz gibi tarımla başlamadığını gösteriyor.
Kazı Başkanı Schmidt'e göre avcı ve toplayıcı topluluklar her zaman Göbeklitepe gibi dini merkezlerde bir araya geliyor ve yerleşik hayata başlıyorlar. Büyük topluluklar ibadet merkezine yakın olmak isterler ve ihtiyaçlarını karşılayamazlar, bu yüzden tarımsal faaliyetlere başlarlar. Bu bilgi, "Tarımsal faaliyetler yerleşik yaşam getirmedi, ibadet merkezine yakın kalma arzusu tarımsal faaliyetlere başlanmasına neden oldu" demektedir.
14. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde Göbeklitepe
Göbeklitepe, 2011 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınmıştır.
